Międzynarodowa Organizacja Standaryzacyjna podaje w corocznych raportach ilość firm, które uzyskały certyfikaty zgodności systemów zarządzania z najpopularniejszymi normami, między innymi z ISO 14001. Z raportu przedstawionego w 2008 roku wynika, że w grudniu 2007 roku certyfikat ISO 14001 posiadało 154 572 firm, wśród których najwięcej znajdowało się w Chinach (30 489 certyfikatów). Dane z terenu Polski, zamieszczone w “Polityce ekologicznej państwa w latach 2009-2012, z perspektywą do roku 2016”, opublikowanej przez Ministerstwo Środowiska w 2008 r. mówią o ponad 1 700 certyfikowanych systemach ISO 14001.
Należy zwrócić uwagę, że w obu przypadkach, zarówno w skali globalnej jak i krajowej, dane liczbowe odnoszą się tylko do certyfikowanych systemów zarządzania środowiskowego. Faktycznie wdrożonych, lecz nie certyfikowanych systemów może być znacznie więcej. Choć popularność systemów opartych na ISO 14001 jest nadal mniejsza niż systemów zarządzania jakością (zgodnych z ISO 9001), nasuwa się pytanie, co skłania tylu przedsiębiorców do zainwestowania we wdrożenie, utrzymanie i potencjalną certyfikację systemu zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001. Odpowiedź na to pytanie znajduje się po części w samej normie.
ISO 14001 to zbiór zasad oraz wskazówek jakimi powinni kierować się przedsiębiorcy, którym zależy na kontroli i modelowaniu wpływu przedsiębiorstwa na szeroko rozumiane środowisko. Pośród wielu innych zapisów zawartych w normie najważniejsze są te dotyczące identyfikacji i monitoringu aspektów środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów znaczących, oraz identyfikacja wymagań prawnych, szczególnie wymagań prawa środowiskowego, odnoszących się do przedsiębiorstwa.
Organizacja przystępująca do certyfikacji systemu na zgodność z ISO 14001 powinna prowadzić rejestr wszystkich aspektów środowiskowych (włączając w to aspekty historyczne oraz potencjalne), a aspekty mające szczególny wpływ na środowisko powinny być stale monitorowane.
Drugim ważnym wskazaniem normy ISO 14001 jest identyfikacji wymagań prawnych, do których przestrzegania zobowiązane jest przedsiębiorstwo. Ze względu na ciągłe dostosowywanie polskiego prawa do przepisów unijnych prawo środowiskowe jest jednym z najczęściej modyfikowanych i uzupełnianych. Aby spełniać wszystkie obowiązujące wymagania przedsiębiorca jest zmuszony śledzić na bieżąco zmiany w prawie i uwzględniać je w działalności swojej firmy. Zastosowanie tych wymogów normy ISO 14001 jest uciążliwe ze względu na czasochłonność i związane z tym koszty, jednak dzięki nim przedsiębiorca uzyskuje dane ilościowe i jakościowe dotyczące wykorzystania surowców (np. paliwa, wody) i mediów (np. prąd), poziomów emisji do środowiska zanieczyszczeń gazowych, odpadów stałych oraz ścieków. Wie także, na które spośród do tej pory nieznaczących aspektów trzeba będzie zwrócić baczniejszą uwagę, bądź odwrotnie – które staną się mało istotne w wyniku zmian wprowadzonych w procesie produkcji lub w funkcjonowaniu firmy.
Od posiadania takiej wiedzy już tylko krok do zaplanowania i wprowadzenia działań zmniejszających lub utrzymujących na co najmniej stałym poziomie negatywny wpływ organizacji na środowisko.
Takie sterowanie operacyjne w ramach ISO 14001 może przynieść określone korzyści finansowe w postaci przychodów z odzysku surowców wtórnych, zagospodarowania odpadów i recyklingu, oszczędności związanych ze zmniejszeniem zużycia surowców, mediów i materiałów oraz unikania kar za przekroczenie poziomów emisji substancji i gazów do środowiska i zmniejszania opłat środowiskowych.
Nadzór nad oddziaływaniem przedsiębiorstwa na środowisko jest ważnym atutem podczas starania się o kredyty preferencyjne i źródła finansowania inwestycji związanych z działaniami pro-środowiskowymi.
Ekonomiczną korzyścią płynącą z wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego wg ISO 14001 może być również obniżenie składek ubezpieczeniowych dzięki zwiększeniu poziomu bezpieczeństwa ekologicznego.
Rozpatrując korzyści jakie uzyskuje przedsiębiorstwo stosując normę ISO 14001 nie można zapominać o korzyściach pośrednich. Pomimo iż ich oszacowanie finansowe jest trudne, często są one bardzo istotnym powodem wdrażania systemu zarządzania środowiskowego w firmie.
Posiadanie certyfikatu zgodności z ISO 14001 znacznie poprawia wizerunek przedsiębiorstwa w oczach klientów i potencjalnych inwestorów, ukazując wrażliwość i dbałość firmy o sprawy środowiska naturalnego. Zdarza się, że posiadanie certyfikowanego systemu zarządzania wg ISO 14001 jest uwzględniane w specyfikacji dostawcy podczas postępowania przetargowego. W wielu firmach dostawczych związanych z korporacjami zagranicznymi wdrożenie normy ISO 14001 jest warunkiem dalszej współpracy.
W normie ISO 14001, oprócz identyfikacji aspektów środowiskowych oraz wymagań prawnych, zawarte są także zapisy dotyczące szkoleń personelu i informowania stron zainteresowanych o prowadzonych działaniach środowiskowych i wpływie organizacji na środowisko.
Korzyściami płynącymi z zastosowania tych wskazań jest posiadanie personelu świadomego, a więc bardziej angażującego się w sprawy związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i jego oddziaływaniem na środowisko oraz poprawa kontaktów z lokalnymi społecznościami, organizacjami ekologicznymi, przedstawicielami służb kontrolnych oraz organami władz. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego wg ISO 14001 może przynieść wiele korzyści, zarówno krótko- jak i długoterminowych. Nakłady inwestycyjne poniesione na ISO 14001 mogą się zwrócić jeżeli system będzie umiejętnie wdrożony, prawidłowo utrzymywany i stale doskonalony. Wciąż wzrastająca liczba przedsiębiorstw certyfikowanych na zgodność z ISO 14001 jest najlepszym świadectwem przydatności systemu zarządzania środowiskowego oraz profitów jakie przedsiębiorca może osiągnąć dzięki jego zastosowaniu.
*Wykorzystano materiały z E. Lisowska-Mieszkowska Systemy zarządzania środowiskowego rozwój i funkcjonowanie w Polsce. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 30, 2007 r.
