Historia norm środowiskowych
Zarządzanie środowiskowe jest tematem, który stosunkowo niedawno stał się popularny wśród szerszej grupy odbiorców. Większość ludzi kojarzy go z normą ISO 14001. Niektórzy słyszeli o innych normach środowiskowych. Niewielu jednak wie jakie były początki zarządzania środowiskowego i skąd ono się w ogóle wzięło.
Historia normy ISO 14001, a w zasadzie całej grupy norm środowiskowych, której częścią jest ISO 14001, sięga wczesnych lat 90-tych XX w. Wtedy było już sporo wiadomo o negatywnym wpływie człowieka na środowisko. Mówiono głośno o efekcie cieplarnianym, dziurze ozonowej, wycinaniu lasów amazońskich i o skutkach jakie to za sobą niesie. W skali europejskiej debatowano nad kwaśnymi deszczami niszczącymi życie w jeziorach skandynawskich i w polskich Sudetach, a wywołanymi zanieczyszczeniem atmosfery przez przemysł Niemiec, Polski i innych państw. Zaczęto się zastanawiać jak wpłynąć na przemysł i na gospodarkę, aby zmniejszyć ich destrukcyjne oddziaływanie na środowisko. W poszczególnych krajach rozpoczęto prace nad stworzeniem uregulowań, które zachęcałyby przedsiębiorców do większej dbałości o środowisko naturalne. W ten sposób powstały pierwsze europejskie normy środowiskowe:
BS 7750,
francuska NFX 30-200,
hiszpańska UNE 77-801-93,
irlandzka I.S. 310
Dokumenty te były drogowskazami w sztuce takiego zarządzania organizacją, aby jak najmniej szkodzić środowisku naturalnemu. Przedsiębiorcy stosując się do nich kreowali swój nowy, prośrodowiskowy wizerunek, co skutecznie wyróżniało ich wśród pozostałej konkurencji i przyciągało klientów. Jednak powyższe normy miały bardzo wąskie ramy przestrzenne, gdyż ograniczały się tylko do granic kraju, w którym je opracowano. Wraz z rozwojem Unii Europejskiej zaistniała potrzeba ujednolicenia zarządzania środowiskowego w skali całej Wspólnoty. Z tego powodu Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO – International Organization for Standardisation) powołała grupę roboczą, która miała opracować europejską normę środowiskową. Intensyfikacja prac grupy nastąpiła po konferencji w Rio de Janeiro w 1992r. nazywanej Szczytem Ziemi,, która poświęcona była problemom środowiskowym. Uczestniczyli w niej m.in. przedstawiciele ISO oraz Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (IEC), a wyniesione stamtąd doświadczenia wykorzystali przy tworzeniu nowej normy. Dzięki ich pracy w roku 1996 ogłoszono tekst pierwszej europejskiej normy dotyczącej zarządzania środowiskowego – ISO 14001:1996 System zarządzania środowiskowego. Wymagania i wytyczne stosowania. Norma ta zastępowała inne, krajowe normy związane z zarządzaniem środowiskowym. Razem z ISO 14001 powstały także inne normy, jednak tylko ona mogła być podstawą do certyfikowania systemów zarządzania środowiskowego. W miarę jej wprowadzania w coraz to większej ilości organizacji dostrzegano nieścisłości i niedopasowania systemu zarządzania środowiskowego do warunków panujących w przedsiębiorstwach. W związku z tym dokonano modyfikacji treści ISO 14001. Wprowadzone zmiany pozwalały na łatwiejsze zintegrowanie systemu zarządzania środowiskowego z systemem zarządzania jakością wg normy ISO 9001:2000. Najnowsze wydanie normy ISO 14001 pochodzi z 2004 roku, natomiast Polski Komitet Normalizacyjny przyjął do stosowania jej polską wersję opublikowaną w 2005 roku.
OBOWIĄZUJĄCE NORMY ŚRODOWISKOWE
Norma ISO 14001:2004 System zarządzania środowiskowego. Wymagania i wytyczne stosowania należy do grupy norm o tematyce środowiskowej. Cała grupa liczy 22 normy, z czego 20 wydano w wersji polskiej. Listę obecnie stosowanych norm z zakresu środowiska przedstawiono w tabeli poniższej:
Norma /
dokument
ISO* |
Tytuł |
Polska
Norma
lub inny
dokument |
Tytuł normy polskiej |
|
|
|
|
| ISO 14001:2004 |
Environmental managementsystems – Requirements with guidance for use |
PN-EN ISO 14001:2005 |
Systemy zarządzania środowiskowego- Wymagania i wytyczne stosowania |
|
|
|
|
| ISO14004:2004 |
Environmental management systems – General guidelines on principles, systems and supporting techniques |
PN-ISO 14004:2005 |
Systemy zarządzania środowiskowego – Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających |
|
|
|
|
| ISO 14015:2001 |
Environmental management – Environmental assessment of sites and organizations (EASO) |
PN-ISO 14015:2004 |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena środowiskowa miejsc i organizacji (EASO) |
|
|
|
|
| ISO 14020:2000 |
Environmental labels and declarations – General principles |
PN-EN ISO 14020:2003 |
Etykiety i deklaracje środowiskowe – Zasady ogólne |
|
|
|
|
| ISO 14021:1999 |
Environmental labels and declarations – Self-declared environmental claims (Type II environmental labelling) |
PN-EN ISO 14021:2002 |
Etykiety i deklaracje środowiskowe – Własne stwierdzenia środowiskowe (Etykietowanie środowiskowe II typu) |
|
|
|
|
| ISO 14024:1999 |
Environmental labels and declarations – Type I environmental labelling – Principles and procedures |
PN-EN ISO 14024:2002 |
Etykiety i deklaracje środowiskowe – Etykietowanie środowiskowe I typu – Zasady i procedury |
|
|
|
|
| ISO 14025:2006 |
Environmental labels and declarations – Type III environmental declarations – Principles and procedures |
– |
– |
|
|
|
|
| ISO 14031:1999 |
Environmental management – Environmental performance evaluation – Guidelines |
PN-EN ISO 14031:2002 |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena efektów działalności środowiskowej – Wytyczne |
|
|
|
|
| ISO/TR 14032:1999 |
Environmental management – Examples of environmental performance evaluation (EPE) |
Polska wersja raportu dostępna w PKN |
Zarządzanie środowiskowe – Przykłady oceny efektów działalności środowiskowej (EPE) |
|
|
|
|
| ISO 14040:2006 |
Environmental management – Life cycle assessment – Principles and framework |
PN-EN ISO 14040:2006(U |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Zasady i struktura |
|
|
|
|
| ISO 14044:2006 |
Environmental management – Life cycle assessment – Requirements and guidelines |
PN-EN ISO 14044:2006(U) |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Wymagania i wytyczne |
|
|
|
|
| ISO /TR 14047:2003/ |
Environmental management – Life cycle impact assessment – Examples of application of ISO 14042 |
PKN-ISO/TR 14047:2006 |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena wpływu cyklu życia – Przykłady stosowania ISO 14042 |
|
|
|
|
| ISO/TS 14048:2002 |
Environmental management – Life cycle assessment – Data documentation format |
Polska wersja specyfikacji dostępna w PKN |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Format dokumentowania danych |
|
|
|
|
| ISO/TR 14049:2000 |
Environmental management – Life cycle assessment – Examples of application of ISO 14041 to goal and scope definition and inventory analysis |
Polska wersja raportu dostępna w PKN |
Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Przykłady stosowania ISO 14041 do określania celu i zakresu oraz analizy zbioru |
|
|
|
|
| ISO 14050:2002 |
Environmental management – Vocabulary |
PN-ISO 14050:2004 |
Zarządzanie środowiskowe – Terminologia |
|
|
|
|
| ISO/TR 14062:2002 |
Environmental management – Integrating environmental aspects into product design and development |
PKN-ISO/TR 14062:2004 |
Zarządzanie środowiskowe – Włączanie aspektów środowiskowych do projektowania i rozwoju wyrobów |
|
|
|
|
| ISO 14063:2006 |
Environmental management – Environmental communication – Guidelines and examples |
– |
– |
|
|
|
|
| ISO 14064-1:2006 |
Greenhouse gases – Part 1: Specification with guidance at the organization level for quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals |
PN-ISO 14064-1:2008 |
Gazy cieplarniane – Część 1: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania oraz raportowania emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie organizacji |
|
|
|
|
| ISO 14064-2:2006 |
Greenhouse gases – Part 2: Specification with guidance at the project level for quantification, monitoring and reporting of greenhouse gas emission reductions or removal enhancements |
PN-ISO 14064-2:2008 |
Gazy cieplarniane – Część 2: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania, monitorowania oraz raportowania redukcji emisji i zwiększania pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie projektu |
|
|
|
|
| ISO 14064-3:2006 |
Greenhouse gases – Part 3: Specification with guidance for the validation and verification of greenhouse gas assertions |
PN-ISO 14064-3:2008 |
Gazy cieplarniane – Część 3: Specyfikacja i wytyczne walidacji oraz weryfikacji asercji dotyczących gazów cieplarnianych |
|
|
|
|
| ISO Guide 64:1997 |
Guide for the inclusion of environmental aspects in product standards |
(w trakcie nowelizacji) Polska wersja Przewodnika dostępna w PKN |
Wytyczne włączania aspektów środowiskowych do norm wyrobu |
|
|
|
|
| ISO 19011:2002 |
Guidelines for quality and/or environmental management systems auditing |
(norma opracowana wspólnie z ISO/TC 176) PN-EN ISO 19011:2003 |
Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania jakości i/lub zarządzania środowiskowego |
|
|
|
|
* Normy ISO 14001, ISO 14020, ISO 14021, ISO 14024, ISO 14031, ISO 14040, ISO 14044, ISO 19011 zostały przyjęte przez CEN, bez zmian, jako normy europejskie i jako normy europejskie są wprowadzone do Polskich Norm.
W chwili obecnej jedyną normą, która może być podstawą do certyfikowania systemów zarządzania środowiskowego jest ISO 14001:2004.
