W celu zapewnienia odpowiedniej jakości zdrowotnej żywności niezbędne stają się działania legislacyjne stawiające środkom spożywczym określone wymagania, które stanowią podstawę normalizacji i kontroli.
Prawo żywnościowe – można zdefiniować jako zespół przepisów prawnych wydawanych przez kompetentne organy, ustalających zasady wytwarzania i obrotu surowcami, produktami spożywczymi, używkami oraz przedmiotami użytku wchodzącymi w kontakt z nimi, w zakresie niezbędnym do ochrony zdrowia i zaspokojenia oczekiwań konsumenta.
Akty prawne, które ustanawiają Prawo UE to:
- Rozporządzenia – obowiązują w całości we wszystkich krajach członkowskich od daty, od której weszły w życie.
- Dyrektywy – są adresowane do krajów członkowskich i są dla nich wiążące w zakresie celów jakie mają zostać osiągnięte, natomiast sposób i metody dostosowania treści dyrektywy do prawa krajowego zależy od decyzji poszczególnych państw.
- Decyzje – są obowiązujące w stosunku do podmiotu, do których zostały odniesione np. przedsiębiorstwa.
- Zalecenia i opinie mają charakter niewiążący i wydawane są najczęściej przez Komisje.
Do Instytucji zajmujących się ustawodawstwem żywnościowym w ramach UE zaliczamy:
- Komisja Wspólnot Europejskich – harmonizuje ustawodawstwo. Jest inicjatorem propozycji i zaleceń.
- Grupa robocza ds. żywności – przygotowuje akty prawne dotyczące żywienia.
- Stały Komitet ds. Żywności – jest organ opiniodawczy
- Rada Ministrów UE – jest to organ decyzyjny, zatwierdzający akty prawne
- Parlament Europejski – pełni funkcję konsultacyjną
- Komitet Naukowy ds. żywności – udziela bezstronnych naukowych porad
Pierwszą Dyrektywą, która rozpoczęła tworzenia Prawa Żywnościowego była Dyrektywa Rady 62/2645 z dnia 23.10.1962 roku.
W kwietniu 1997 Komisja Europejska opublikowała Zieloną Księgę. Opisuje ona podstawowe założenia zasad Prawa Żywnościowego w UE. Według Księgi Zielonej podstawowe cele Prawa Żywnościowego to:
- Zapewnienie ochrony zdrowia publicznego, bezpieczeństwa i ochrony konsumenta na wysokim poziomie.
- Zapewnienie swobodnego przepływu towarów na rynku wewnętrznym
- Zapewnienie, że Prawodawstwo zostało ustanowione na odstawie dowodów naukowych i oceny zagrożeń.
- Zapewnienie konkurencyjności przemysłu europejskiego i zwiększenie przyszłego eksportu.
- Powierzenie odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywności przemysłowej producentom, dostawcom, stosującym systemy analizy ryzyka i zagrożeń.
- Zapewnienie, że prawodawstwo jest zgodne, logiczne, przyjazne dla użytkowników.
12 stycznia 2000 roku opublikowano Białą Księgę dotyczącą bezpieczeństwa żywności. Obejmuje ona zagadnienia związane z reformą prawa żywnościowego UE, harmonogram realizacji oraz założenia polityki Unii w tym zakresie. Omówiono następujące zagadnienia:
- Powołania Europejskiego Urzędu ds. bezpieczeństwa żywności
- Zapewnienie spójności przepisów prawnych Unii dotyczących bezpieczeństwa żywności
- Zapewnienie polityki informacyjnej
- Zapewnienie współpracy międzynarodowej
Biała Księga bardzo mocno podkreśla jak ważna jest rola nadzoru poprzez właściwy monitoring, właściwe zaplecze laboratoryjne i doradztwo naukowe. Nadzór obejmuje produkcję żywności, technologię, przetwórstwo, przechowalnictwo, dystrybucję i handel detaliczny.
Autor: Marzena Jakóbowska