Mapowanie strumienia wartości (ang. Value Stream Maapping, VSM) to narzędzie wizualizacyjne, które umożliwia szybką i jasną identyfikację wielu informacji, a mianowicie [1]:
- sposobu oraz organizacji danego procesu,
- ilości wartości dodanej (value added) w całym procesie oraz poszczególnych jego częściach,
- strat/marnotrawstwa (not value add) – bazujących głownie na 7 stratach,
- informacji wpływających oraz wypływających z danego procesu,
- częstotliwość informacji,
- rodzaju informacji (kanban, informacja werbalna, informacja elektroniczna, instrukcja),
- taktu danego procesu,
- buforów czasowych i materiałowych,
- ilości w danej jednostce miary (ilość sztuk, sekund),
- ilości zasobów ludzkich w danym procesie.
Mapowanie strumienia wartości stanowi ujęcie przepływów w całym systemie produkcyjnym za pomocą rysunku, który prezentuje charakterystykę przepływu informacji i materiałów w procesie realizacji zlecenia dla wybranej rodziny produktów. Na takim rysunku są zgromadzone informacje o [1]:
- zapotrzebowaniu klientów i jego zmienności,
- wymaganiach klienta,
- sposobie komunikacji z klientem,
- formie i czasie trwania przepływu informacji wewnątrz firmy,
- zasadach komunikacji z dostawcami i ich charakterystyki,
- zapasach i szczegółach procesu wytwarzania,
- problemach utrudniających lub wydłużających czas realizacji zlecenia,
- czasie, jaki jest potrzebny na przemianę kapitału zainwestowanego w materiały na gotówkę, która wpływa od klienta za dostarczone wyroby (Lead Time – L/T).
Istotą tej metody jest więc analiza czynności podejmowanych w procesie produkcji wyrobów o tej samej lub zbliżonej technologii, wykonywanych na tych samych urządzeniach produkcyjnych. W efekcie powstaje obraz czynności technologicznych i organizacyjnych, które składają się na gotowy produkt. Proces widziany jest „oczami klienta” ponieważ zawiera wszystkie działania związane z dostarczeniem wartości klientowi, a uzyskanie takiej perspektywy w procesie analizy przepływów produkcyjnych zapewnia eliminację wybiórczości opisu. Jest to istotne, ponieważ często w praktyce można spotkać się z działaniami, których doskonalenie może nie przynieść spodziewanych efektów w skali całej organizacji [1].
Mapowanie strumienia wartości składa się z 3 etapów, a mianowicie [2]:
- Etap I – diagnoza stanu obecnego – Value Stream Analysis (VSA) – Analiza stanu obecnego strumienia wartości.
- Etap II – stworzenia wizji stanu przyszłego – Value Stream Designing (VSD) – budowa docelowego stanu strumienia wartości.
- Plan doskonalenia – Value Stream Work Plan (VSP) – plan doskonalenia i wdrożenia rozwiązań.
Mapy tworzy się przy pomocy kartki papieru oraz ołówka bazując na standardowych ikonach używanych do tego celu, co ułatwia tworzenie jak i zrozumienie danej mapy strumienia wartości (rys. 1). Kiedy mapa stanu przyszłego zostanie już opracowana, należy pamiętać o tym, że potrzeba ciągłego doskonalenia się nie kończy. Znaczy to, że gdy stan przyszły przyniesie poprawę funkcjonowania procesu, należy przeanalizować go jako stan obecny. To umożliwi znalezienie innych obszarów doskonalenia i wykonanie kolejnych kroków na drodze do stanu idealnego [1].
Tworzenie mapy strumienia wartości powinno odbywać się w formie warsztatu, który gromadzi osoby odpowiedzialne za poszczególne etapy przepływu, od sprzedawcy produktu lub usługi po księgową, która księguje wpłatę za dany towar lub usługę. Można wymienić szereg zalet wdrożenia tego narzędzia dla organizacji, które pomaga w usprawnianiu procesów, a mianowicie [1]:
- jest to proste narzędzie, które pozwala na zrozumienie przepływu osobom na wszystkich szczeblach organizacji,
- narzędzie dostarczające maksymalnej ilości informacji o danym procesie,
- narzędzie dające pogląd na straty/marnotrawstwo, które występuje w procesach,
- pomaga objąć punktem widzenia więcej niż tylko jeden poziom procesu,
- umożliwia dostrzeżenie źródeł marnotrawstwa,
- ukazuje powiązanie lub jego brak, pomiędzy przepływem informacji, a przepływem materiału – VSM jest jedynym narzędziem obejmującym swoim „spojrzeniem” istotny dla procesu przepływ informacji,
- wspiera zrozumiałe komunikowanie pomysłów związanych z przyszłym stanem,
- pomaga kierować projekty doskonalące ku właściwym okazjom, co przekłada się na udoskonalenia najbardziej wpływające na osiągi i przepływ,
- VSM wspomaga dobór narzędzi właściwych do osiągania wizji przyszłego stanu,
- dostarcza też planu implementacji,
- gromadzi i łączy różne idee i techniki związane z systemem Lean Manufacturing.
Mapowanie strumienia wartości jest więc narzędziem, które pozwala na zbudowanie systemu zarządzania procesem realizacji zlecenia, a także określenia zasad obsługi klienta takich jak: planowanie zaopatrywanie, zarządzanie zapasami i przepływem w procesie wytwórczym. Te wszystkie elementy umożliwiają realizację zleceń w czasie wymaganym przez klienta, w odpowiedniej formie oraz dynamicznego dostosowywania się do zmiennego otoczenia. Dzięki mapowaniu strumienia wartości, przedsiębiorstwo może stworzyć krótki – i długoterminowy plan doskonalenia oraz strategię produkcyjno-logistyczną [2].
Autor: Edyta Czarnacka-Wacławik (2499)
Źródła:
[1] Shook J., Rother M., Naucz się widzieć. Eliminacja marnotrawstwa poprzez mapowanie strumienia wartości, Wydawnictwo Lean Enterprise Institute, Wrocław 2017.
[2] Czerska J., Doskonalenia strumienia wartości, Wyd. LeanQ Team, Gdańsk 2014.