Niezgodność: Laboratorium nie wyznaczyło niepewności pomiaru i nie posiada procedury szacowania pomiaru cz.2.
Wracamy do źródła naszej niezgodności – normy PN-EN ISO/IEC 17025: 2005 (zwana dalej normą). Odszukajmy punkt normy, który wskazuje na konieczność szacowania niepewności. Nie da się ukryć jest takowy – 5.4.6 Szacownie niepewności pomiaru. Pewnie zastanawiasz się jak „udało” Ci się przeoczyć ten punkt, szkoda czasu, możesz przyjąć, że to mechanizm obronny przed nieznanym. Czas przeprowadzić test kompetencji w zakresie czytania ze zrozumieniem:
5.4.6.1 Laboratorium wzorcujące lub laboratorium badawcze przeprowadzające własne wzorcowania powinno mieć i stosować procedurę szacowania niepewności pomiaru dla wszystkich wzorcowań i typów wzorcowań.
Każdy pracownik laboratorium wzorcującego wie, że nie ma wzorcowania bez szacowania niepewności pomiaru. W treści wskazanego wyżej punktu pojawia się „laboratorium badawcze” i tu zapewne jest kłopot. Po pierwsze odpowiedz sobie na pytanie czy Twoje Laboratorium badawcze wykonuje wzorcowania na własne potrzeby (tzw. wzorcowania wewnętrzne). Odpowiedź może być „tak” lub „nie”, jednak na potrzeby edukacyjne przyjmę rozwiązanie najmniej oczywiste, czyli „tak, ale nie szacujemy niepewności”. W takiej sytuacji albo niewłaściwie posługujesz się nomenklaturą, albo PCA jeszcze nie oceniało Twoich „wzorcowań wewnętrznych”. Najbardziej prawdopodobna jest pierwsza opcja, bo po prostu sprawdzasz swoje wyposażenie względem wzorców lub materiałów odniesienia. Zgodnie z VIM nie można wzorcować (nawet na własne potrzeby) bez szacowania niepewności, co jest też wskazane w polityce PCA dotyczącej zapewnienia spójności pomiarowej (DA-06). Dodatkowo, żeby posługiwać się terminem „wzorcowanie wewnętrzne” musisz spełnić wymagania wskazane w przywołanym już dokumencie Polskiego Centrum Akredytacji DA-06. Po wyjaśnieniach i małej, aczkolwiek koniecznej dygresji dotyczącej wzorcowania, pewnie pojawia się uśmiech na Twojej twarzy, bo skoro nie wzorcujesz to nie musisz szacować niepewności. Zanim odetchniesz z ulgą zapraszam do lektury kolejnego punktu normy:
5.4.6.2 Laboratoria badawcze powinny mieć i stosować procedury szacowania niepewności pomiaru. W pewnych przypadkach charakter metody badawczej może uniemożliwić ścisłe, metrologiczne i statystycznie uzasadnione, obliczenie niepewności pomiaru. W tych przypadkach laboratorium powinno przynajmniej starać się zidentyfikować wszystkie składniki niepewności i racjonalnie je oszacować oraz zapewnić, że sposób przedstawienia wyników nie daje błędnego wrażenia odnośnie do niepewności. Racjonalne oszacowanie powinno być oparte na wiedzy o możliwościach metody oraz o zakresie pomiarowym i powinno wykorzystywać, na przykład, wcześniejsze doświadczenia oraz dane z walidacji.
Pierwsze zdanie nie pozostawia złudzeń, procedura szacowania niepewności pomiaru ma zasilić Twój system zarządzania w Laboratorium.
Literatura:
PN-EN ISO/IEC 17025:2005 + AC:2007 + Ap1:2007: Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących.
International vocabulary of metrology – Basic and general concepts and associated terms (VIM). JCGM 200:2012